Over de lesmethode Chinees in tien verdiepingen

Onderdelen

Chinees in tien verdiepingen is een lesmethode voor het Voortgezet Onderwijs, die bestaat uit twee lesboeken (beide met voldoende lesstof voor één schooljaar) en een uitgebreide website. De methode is ontwikkeld door het Sinologisch Instituut aan de Universiteit Leiden in samenwerking met het ICLON. Een eerste versie van deze leergang is uitgebreid getest in een pilot-project met, aan het Visser-’t Hooft Lyceum (Leiden), het Erasmiaans Gymnasium (Rotterdam) en het Gymnasium Haganum (Den Haag), en met uitlopers aan andere scholen waar Leidse sinologen het materiaal-in-wording gebruiken.

De website bij Chinees in tien verdiepingen is een onlosmakelijk onderdeel van de methode. Gezien het geringe aantal lesuren in combinatie met de moeilijkheid van deze nieuwe taal biedt de website ondersteuning voor de leerling bij zelfstudie en voor de docent bij het voorbereiden van de lessen. De site kent diverse onderdelen:

• geluidsopnamen van losse woorden en karakters tot hele zinnen en de volledige dialogen in het lesboek;
• animaties voor het leren schrijven van de Chinese karakters;
• oefenbladen voor het leren schrijven van karakters;
• ondersteuning van de docent in de rubriek Over de lesmethode;
• antwoorden op de oefeningen in het lesboek.
  

Hoewel cultuurdomein een onderdeel van het schoolexamen Chinees is, was hiervoor nauwelijks lesmateriaal voorhanden. Om daarin verandering te brengen heeft een groep docenten in 2021 de kenniswebsite chineescultuurplein.nl opgezet. De site fungeert als een platform voor het vak Chinese Taal en Cultuur en wijst u snel en overzichtelijk de weg naar allerlei handig educatief materiaal. Voor docenten Chinees is het beslist de moeite waard een kijkje op chineescultuurplein.nl te nemen.

Uitspraak

Omdat het Chinese klanksysteem ons totaal vreemd is, besteedt deze methode ruim aandacht aan de uitspraak van het Mandarijn, in de vorm van luisteroefeningen en uitspraakoefeningen, voordracht van gedichten uit de rijke literatuurgeschiedenis, hedendaagse tongue twisters, enzovoort. Verstaan en spreken komt terug in élke les, omdat de leerling hierin voortdurend begeleiding behoeft. In veel andere methodes komt de klankleer na een inleiding niet verder aan bod. Bovendien bouwen we voort op het meesterlijke De uitspraak van het Mandarijn in 101 oefeningen van Jeroen Wiedenhof: handzaam, glashelder en specifiek gericht op sprekers van het Nederlands.

Bij het oefenen van de uitspraak is de website onmisbaar: met geluidsopnamen van woorden, zinnen en oefeningen kunnen leerlingen op ieder gewenst moment (thuis of op school aan de computer) hun uitspraak oefenen en perfectioneren.

Vocabulaire

Karakters en woorden in transcriptie zijn niet alleen nodig voor het begrip van een lestekst, maar functioneren ook als bouwstenen voor een bruikbare taalschat. We reiken daarbij technieken aan om mét de al geleerde woorden zelf verder te kijken, onder andere door welbewust alert te zijn op context. Geen angst voor onbekende woorden, maar aanmoediging om te leren met een hoog rendement! Alle nieuwe woorden staan in voorbeeldzinnen, klaar voor levensecht gebruik.

Reflectie op taal

Serieuze leerlingen kun je bij het leren van een taal als het Chinees niet afschepen met ‘zo zeg je dat nu eenmaal’. Je begint bij nul en kunt nergens op terugvallen: daarom bieden we handvatten om de structuur van de taal te doorgronden en jezelf een productiever taalgebruiker te maken. Dus geen reisgids-Chinees, maar begeleiding bij het nadenken over structuren en productieve regels. Ook hier geldt dat een en ander áltijd verwerkt is in aansprekende, bruikbare voorbeeldzinnen.

Onze ervaring in de pilot is dat grammatica, als je haar op die manier aanbiedt, eerder aanmoedigend werkt dan ontmoedigend. Clichématig verwoord: geef iemand een vis, en hij heeft eten voor een dag; leer iemand te vissen, en hij eet zijn leven lang. De grammatica baant paden door de lesstof, ze biedt aangrijpingspunten: en de leergang is zo opgezet dat je er naar keuze meer of minder tijd aan kunt besteden. Daarmee is ook de integriteit van ‘het klaslokaal’ gewaarborgd; je hoeft het hele verhaal niet uitputtend te behandelen, maar het ís er wel, en het is altijd te raadplegen!

Cultuur & samenleving

Taalverwerving en kennis van cultuur en samenleving versterken elkaar. Veel boeken blijven steken in weinig verrassende, clichématig exotische verhaaltjes over pandaberen, pagodes en de Chinese Muur. In onze methode komen onderwerpen aan de orde die ertoe doen: de opkomst van een nieuwe grootsteedse middenklasse, de dramatische trek van het platteland naar de stad, recente geschiedenis zoals de Culturele Revolutie, maar ook traditioneler onderwerpen van blijvend belang, zoals de ontwikkeling van het schrift, Chinese geneeskunde en meer. Nadruk ligt op het leven zoals dat zich nu in China afspeelt, maar wel met enig historisch besef, en zonder exotisme.

Met de opzet van de methode als een flat met tien verdiepingen en zeer verschillende bewoners, dankbaar overgenomen van een leergang Zweeds, hebben we een prachtig venster op de Chinese samenleving. We maken onder andere kennis met de oude huismeester, het yuppenstel, het dienstmeisje uit de provincie, de dirigent, de Nederlandse student in Peking en zijn ‘taalpartner’, de taxichauffeur en de museumgids. Die mensen lopen ook elkanders les in en uit; je komt ze tegen in voorbeeldzinnen, in lesteksten en opdrachten. De flat zet de deur naar de huidige leefwereld van de Chinezen wijd open.

Illustraties

Behalve de hoofdpersonen, verwijzen ook de illustraties naar het échte leven. Waar andere methodes tekeningen gebruiken om een zekere Chinese couleur locale op te roepen, maakt Chinees in tien verdiepingen een andere keuze: niet alleen nauw op de tekst aansluitende foto’s, die speciaal voor deze methode gemaakt werden, brengen de leerling rechtstreeks in contact met de Chinese realiteit, maar – direct vanaf les 1 – ook talloze tijdschriftomslagen, krantenknipsels, bonnetjes, handgeschreven briefjes enz.

Samenhang

De leergang krijgt vorm in een weloverwogen opgebouwd samenspel van klankleer, woordenschat, grammatica en culturele en maatschappelijke verrijking. Nieuwe woorden komen systematisch terug in volgende lessen. Voor wie wil is er naast het verplichte materiaal ook allerlei extra’s om mee te oefenen en leren. Het ontwerp van de lessen maakt strakke begeleiding mogelijk, maar de zelfredzaamheid van de leerling wordt al evenzeer aangesproken: de karakters moet je toch echt zélf leren, en uitspraak oefenen via de website kan altijd en overal. Lesboek en website bevatten veel toetsingsmomenten in de vorm van opdrachten, oefeningen en herhalingsstof. De variatie aan oefeningen biedt de docenten verschillende invalshoeken en handgrepen om de stof te behandelen.

Schrijftaal én spreektaal

In deze methode is China zo daadwerkelijk te beleven als op afstand mogelijk is. Dus geen geconstrueerde en hypercorrecte lesboekentaal, maar degelijke schrijftalige zinnen én veel spreektaal, zoals mensen op straat en thuis met elkaar praten.